Ο Homo Sapiens βίωνε συχνά το συναίσθημα του φόβου με στόχο την επιβίωση στον μικροσκοπικό του εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος του προγόνου μας αποτελούνταν από το τμήμα της αμυγδαλής όπου αποθηκεύονται οι μηχανισμοί αντιμετώπισης απειλών και φόβων με σκοπό την επιβίωση. Σήμερα ο εγκέφαλός μας διευρύνθηκε και εξελίχθηκε εμείς όμως συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε το άγχος (που είναι ο φόβος μεταμφιεσμένος) με παρεμφερή τρόπο, σαν να επρόκειτο δηλαδή για αληθινή απειλή της ζωής μας.
Το άγχος κρύβει πίσω του το φόβο. Φόβο αποτυχίας, φόβο απόρριψης, φόβο επιτυχίας, φόβο αν είμαι αρκετή, άξια, αγαπητή και ένα σωρό άλλους φόβους.
Γεννιόμαστε με 2 μόνο φόβους
Όταν γεννιέται ένα μωρό έχει 2 μόνο φόβους εγκατεστημένους στο σύστημα. Τον φόβο της πτώσης και το φόβο του κρότου με σκοπό την επιβίωση. Στη διάρκεια της ζωής μας όμως οι άνθρωποι αναπτύσσουμε περίπου 6.000 φόβους κατά μέσο όρο.
Ας κάνουμε μια άσκηση
Για να είναι πιο διασκεδαστική και χρήσιμη η ανάγνωση αυτού του κειμένου, πάρε ένα χαρτί και γράψε τι φοβάσαι και τι σε αγχώνει στη ζωή σου τώρα. Γράψε 10-15 πράγματα.
Αφήσε το χαρτί στην άκρη και συνεχίσε την ανάγνωση. Στο τέλος δες ξανά όσα έγραψες και διάγραψε οτιδήποτε δεν είναι αληθινός φόβος αλλά ψεύτικος (ή κοινώς φοβία).
Αληθινός ή Ψεύτικος Φόβος;
Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τον αληθινό φόβο από τον ψεύτικο φόβο.
Η διάκρισή τους είναι απλή. Αφορά στο χρόνο.
Ο αληθινός φόβος είναι αυτός που συμβαίνει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ. Ο ψεύτικος φόβος (φοβία) είναι ένα γεγονός που είτε είχε συμβεί στο παρελθόν ή πιστεύουμε ότι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον.
Να θυμάσαι: 97% των φόβων που έχεις δεν θα συμβούν ποτέ. Οπότε μην αγχώνεσαι χωρίς λόγο.
Τι γίνεται στο σώμα μας τη στιγμή που αγχωνόμαστε έντονα;
Ας δούμε όμως τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν αγχωνόμαστε (στην πραγματικότητα φοβόμαστε). Ο φόβος μας δίνει δυο επιλογές. Την επιλογή της φυγής, δηλαδή να τρέξεις μακριά από την απειλή με σκοπό την επιβίωση ή την επιλογή της μάχης, να παλέψεις με την απειλή και πάλι με σκοπό την επιβίωση. Να θυμάσαι ότι όταν αγχώνεσαι (φοβάσαι) ο λογικός εγκέφαλος εστιάζεται στο φόβο θεωρώντας τον υπαρκτό και αληθινό. Ο εγκέφαλός μας δεν μπορεί να διαχωρίσει εάν αυτό που σκεπτόμαστε συμβαίνει στην πραγματικότητα ή είναι φαντασία, ούτε ξεχωρίζει εάν αυτό που σκεπτόμαστε ανήκει στο παρελθόν ή στο μέλλον. Ασχολείται λοιπόν με τα σενάρια που δημιουργούμε στο μυαλό μας, θεωρώντας τα 100% αληθινά. Για να μας βοηθήσει να ανταπεξέλθουμε στην “απειλή” που θεωρεί ότι αντιμετωπίζουμε εκείνη τη στιγμή προκαλεί μια έκρηξη βιοχημικών και ορμονικών αντιδράσεων που στόχο έχουν να μας βοηθήσουν να τρέξουμε γρήγορα μακριά για να σωθούμε ή να έχουμε δύναμη να παλέψουμε (εάν αυτό επιλέξουμε). Συγκεκριμένα η ροή αίματος αυξάνεται έντονα οπότε η καρδιά μας χτυπάει δυνατά, η πίεση κατακλύζει τον εγκέφαλο και νιώθουμε ένταση ή βουητό στο κεφάλι, η αναπνοή γίνεται κοφτή και περισσότερο επιφανειακή λόγω της έντονης καρδιακής δραστηριότητας, το αίμα προωθείται προς τα άκρα (για φυγή ή μάχη) με αποτέλεσμα να νιώθουμε τα χέρια και τα πόδια μας να παραλύουν αφού τελικά ούτε τρέχουμε ούτε μαχόμαστε, το στομάχι δένεται “κόμπος” καθώς ο εγκέφαλος δίνει εντολή να διακοπεί η λειτουργία της πέψης (τη θεωρεί περιττή τη στιγμή της απειλής καθώς δεν ξέρει εάν τελικά θα επιβιώσουμε και στόχος του είναι να συγκεντρώσει όλη την ενέργεια με σκοπό να επιτεθούμε ή να φύγουμε μακριά από την απειλή). Το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται όσο διαρκεί η υποτιθέμενη “απειλή” με αποτέλεσμα κάθε μικρόβιο, ιός και βακτήριο κυκλοφορεί μέσα στο σώμα μας και στο περιβάλλον γύρω μας να αποτελούν τελικά την μόνη αληθινή απειλή για το σύστημά μας. Σου θυμίζω ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι ο φόβος μας (το άγχος μας) προέρχεται από ένα σενάριο φαντασίας, οπότε επεξεργάζεται τον κίνδυνο σαν να ήταν αληθινός. Δηλαδή θεωρεί ότι πράγματι αυτό που σκεπτόμαστε απειλεί τη ζωή μας εκείνη τη στιγμή.
Έχοντας κάνει τη διάκριση μεταξύ αληθινού και ψεύτικου φόβου, κοίτα τώρα το χαρτί που έγραψες, αυτά που φοβάσαι (ή αυτά που σε αγχώνουν). Απάντησε στην απλή ερώτηση: “Συμβαίνει εδώ και τώρα ή αφορά σε κάτι που συνέβη στο παρελθόν ή φοβάμαι ότι μπορεί να συμβεί στο μέλλον;” Εάν συμβαίνει εδώ και τώρα, πρόκειται για αληθινή “απειλή” οπότε χρειάζεται να δράσεις αμέσως. Εάν αφορά σε κάτι που συνέβη στο παρελθόν ή ίσως συμβεί κάποια στιγμή στο μέλλον, είναι ψεύτικος φόβος και καλό θα ήταν να το διαγράψεις από το χαρτί σου και να χαρείς που θα σταματήσεις να ασχολείσαι με σενάρια επιστημονικής φαντασίας.
Σε προειδοποιώ, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν θα σου μείνει κανένας φόβος στο χαρτί. Μπορείς να συνεχίσεις να απολαμβάνεις τη ζωή γνωρίζοντας ότι δεν απειλείσαι από τίποτα. Όχι αληθινό τουλάχιστον.
Πως να χρησιμοποιήσουμε το άγχος προς όφελός μας;
Χρησιμοποίησε το άγχος προς όφελός σου ώστε να προετοιμαστείς καλύτερα για κάτι που θέλεις να πετύχεις. Αν αγχώνεσαι πχ για μία εργασία που έχεις να παραδώσεις, δώσε τον καλύτερό σου εαυτό τώρα και κάθε ώρα που έχεις διαθέσιμη ώστε να την ολοκληρώσετε με επιτυχία. Το μυστικό μήνυμα άλλωστε του άγχους είναι “Δεν είσαι ακόμα έτοιμη. Χρειάζεται να προετοιμαστείς καλύτερα, τώρα που έχεις τη δυνατότητα”. Το να παρασυρόμαστε όμως από φανταστικές φοβίες και να ακινητοποιούμαστε λόγω του φόβου όχι μόνο δεν μας προσφέρει καλό αποτέλεσμα αλλά σε βάθος χρόνου (λόγω της επιβάρυνσης στο σώμα και της καταστολής του ανοσοποιητικού) γίνεται ιδιαίτερα επιζήμιο για την υγεία μας. Γι’αυτό και οι ειδικοί προειδοποιούν: Το άγχος σκοτώνει.
Εμείς όμως τώρα ξέρουμε καλύτερα :)
Μάρεα Λαουτάρη
Life & Business Coach
Strategic Interventionist
